Trên đây là ý kiến của nhà văn Mai Thảo khi ông giới thiệu truyện ngắn Bệnh Xá Cuối Năm của tôi trê tạp chí Văn cach đây gần 50 năm.
Tôi đã tìm được ý này suốt những bài viết của ông, nhất là những bài viết về nhận định văn học. Cũng như những sáng tác của ông trên Văn, Vấn Đề, Sáng Tạo.
Tôi muốn dùng ý này để nó với em. Vì chính cái ý tưởng này đã giúp tôi trở thành một nhà văn khi tôi không bao giờ mơ tưởng.
Tôi học ban Toán. Tú Tài I, Tú Tài II, ban Toán , và Master cũng là Toán. Kể ra để chứng mình, nhàvăn không phải là kẻ học ban C, tốt nghiệp Triết Học, hay giỏi về thi ca điển tích. Giữa ban Toán, và ban Văn Chương có sự khác nhau là một đàng sự suy nghĩ dựa vào thực nghiệm, và một đảng thì dựa vào mơ hồ, trừu tượng. Ví dụ như bài “Chiều” của Tố Hữu thời kháng Pháp mà tôi nhớ nằm lòng, rất thích trong thời sinh viên của mình:
Lão ngồi bên cửa sổ
Trong nắng nhạt chiều thu
Còng lưng đan chiếc rổ
Mai bán lấy vài xu.
Bàn tay khô lẩy bẩy
Kéo mũi lạt tre vàng
Theo điệu buồn run rẩy
Trên làn môi khô khan
Người có khiếu về văn chương sẽ phân tích bài thơ qua vần điệu, cấu trúc, qua ý thơ. Tác giả nghĩ gì. Tác giả nói lên điều gì. Có nghĩa là mượn chữ để mà đoán ý. Nói cách khác nhà nhận định là thầy bói không hơn không kém.
Riêng tôi, tôi mươn từ kinh nghiệm bản thân. Một chiếc rỗ được đan kết trong thời khốn khó thì phải đẹp, phải làm sao để dập vào mắt của người mua, phải trải qua một cuộc đánh giá của bao người. Có nghĩa là nó đòi hỏi người đan phải có một nghệt thuật, tay nghề. Tôi đã từng khâu những cuốn sách dày cả ngàn trang. Kim chích vào đầu ngón tay rỉ máu. Có khi kéo chỉ không căng nên những xấp giấy lỏng ra, khiến phải tháo ra làm lại. Còn lão già đan rỗ kia, nếu mà bàn tay khô lẩy bẩy thì làm sao mà có thể sản xuất ra một chiếc rỗ đẹp để mai bán lấy vài xu?
2.
Đặt sống thành suy nghĩ. Tư thành trong cô đơn. Tôi đã sống, và đã suy nghĩ. Suy nghĩ nhiều lắm. Chính vì thế mà tôi viết nhiều, rất nhiều. Hàng trăm truyện ngắn trước 1975, và bây giờ, cứ mỗi lần gõ vào bàn keyboard thì ý tưởng lại lóe trong đầu.
Sống và viết, chứ không phải viết để mà sống. Tố hữu, Chế Lan Viên, Huy Cận, Xuân Diệu, Nguyễn Tuân của một thời tiền chiến, sự nghiêp họ huy hoàng vì họ sống và viết. Còn sau 1954, thì họ viết và sống. Họđâu có bao giờ suy nghĩ. Bởi họ đã trở thành thợ thơ, thơ văn.
Có điều lại có biết bao kẻ ngây thơ tin vào thơ văn của họ.Thời “chống Mỹ cứu nước” và mãi đến bây giờ.