con thi trường học mẹ thi trường đời – Ca dao)
Cuối cùng, ba năm dự bị y khoa đầu tiên của chương trình 7 năm BS/MD con cũng đã hoàn tất. Những yêu cầu khắc nghiệt về Toán, Khoa học, Sinh Vật học, Anh Văn con cũng đã vượt khỏi. Phải nói làm sao để diển tả hết nỗi vui mừng quá sức to lớn của mẹ. Mẹ đã đứng yên trên hành lang của ngôi trường cũ, nhắm mắt lại. Mẹ đã cảm tạ. Cám ơn Đất đai thổ thần linh hiển. Cám ơn Trời Phật vô lượng từ bi. Cám ơn một đấng quyền năng tối thượng. Mẹ đã sống bằng niềm tin tuyệt đối. Bởi vì theo mẹ, không thể ngờ một ngày một đứa bé tỵ nạn, từng mở đôi mắt hãi hùng trước những tên cướp biển, hay mang chiếc school bag đi đến trường cô độc không mẹ không ba, trong cái khu đầy tội ác nhất của thành phố, bây giờ, nó đã trưởng thành, đã thêm một lần vượt qua một chặng đường thử thách, để bắt đầu lao vào vùng ánh sáng. Mẹ như thể một người mộng du. Niềm vui cứ bềnh bồng như những áng mây trắng trên bầu trời xanh nõn. Bên cạnh niềm vui là niềm hãnh diện. Hãy tha lỗi cho mẹ. Trong đời sống lưu vong cô độc này, ít ra, mẹ vẫn còn có một chút gì để bấu víu.
Con đang bận rộn với bạn bè trong giờ chia tay. Ngôi trường xôn xao cùng một ngày cuối khóa. Bạn bè bịn rịn. Phụ huynh giúp mang những vật dụng xuống lầu. Những tấm thảm được bỏ vào thùng rác. Hàng xe chờ đợi ở dưới lầu. Rồi cánh cửa của căn phòng đóng lại. Rồi tất cả sẽ trở lại im lặng trong ba tháng hè. Rồi hành lang không còn nghe tiếng giày tiếng dép. Mẹ không phải là một phần tử của thế giới nhỏ bé này cớ sao mẹ lại bùi ngùi. Mẹ cũng đã từng có mặt ở đấy mà. Như mỗi cuối tuần mẹ lên thăm con, để quét lại chiếc nền nhà, rữa lại chiếc ly chiếc tách, xếp lại những bộ quần áo bề bộn. Mẹ cũng đã từng cầu cho đội banh của trường con thắng. Mẹ cũng đã từng đứng rất lâu trên hành lang nhìn xuống hồ để nhắm mắt. Và hôm nay hãy cho mẹ cảm tạ bởi vì những lời cầu nguyện của mẹ đã được đền đáp. Ba đã từng kể với mẹ về những người mẹ Nhật trong mùa thi tuyển vào Viện Đại Học Đông Kinh. Họ mang hương đèn và lễ vật đến cổng trường để khấn vái thổ thần ban cho con họ được may mắn. Sau ngày thi, lễ vật tràn ngập cổng trường. Chúng đã nói lên lòng của bất cứ người mẹ nào trên quả địa cầu, dù từ một phần đất lạc hậu hay văn minh. lưu vong cô độc này, ít ra, mẹ vẫn còn có một chút gì để bấu víu.
Riêng phần ba, ba đã hiểu con đã tham dự vào một trận chiến cam go nhất trong đời. Đó là một trận chiến con không có hàng ngũ. Con chiến đấu trong nỗi đơn độc. Ba đâu có khả năng gì để hướng dẫn con, để dạy cho con biết về một qui tắc văn phạm Anh Văn, hay một thành ngữ cần thiết. Ngày xưa, nội của con, đã dạy dỗ ba đêm ngày, viết hàng trăm động từ Pháp văn, bắt ba phải trả bài hàng đêm, mà ba vẫn còn yếu hơi đuối sức. Ngày xưa ba đi học giữa bạn bè cùng một màu da, giọng nói, không hiểu là có những người xung quanh giúp đỡ tận tình. Nhưng bây giờ, ba thì bất lực. Từ lớp mẫu giáo, lớp một lớp hai, con đã có mặt trong một thế giới quá chừng xa lạ, bơ vơ giữa đám trẻ bản xứ, chữ Anh chữ Mỹ tội tình. Cầm lấy bàn tay nhỏ bé của con, ba đã dẫn băng qua đường, tập cho con quen với những đám mây bàng bạc, kể lại cho con nghe những ngày tháng tuyệt vời của tuổi học trò của ba. Lớp ba, con đi học, con bắt đầu hỏi đám mây bàng bạc là đám mây gì. Lớp ba, đám mây thì xa, hiện giữa hai hàng lầu cũ, vách tường vẽ bậy, lớp sơn này dập trên lớp sơn khác. Lớp ba, cái apartment tầng hai, nhìn xuống con đường có chuyến trolley nghiến bánh trên đường sắt, con mơ uớc ông già Noel mang về một đồ chơi tự động. Lớp ba, ba kê thêm ba viên gạch, để con có thể đứng ở trên, mở ổ khoá một mình. Và cũng từ lớp ba, con đã không còn được mẹ dẫn đi đến trường hay đón con về lại nhà như mọi lần nữa. Ba mẹ đã bận ở trường đời.
oOo
Cho phép mẹ được một lần nhớ lại. Bậc cha mẹ nào lại không vui khi thấy con mỗi ngày một khôn lớn. Những niềm vui nho nhỏ cứ tiếp tục nẩy nở theo từng chặng hành trình. Từ kiến thức, đến dáng dấp của đứa con. Từ mái tóc càng ngày càng xanh, và sự nghĩ suy càng ngày càng chín chắn. Từ khung cửa sổ nào ở cái slum cũ, con đã nhìn thấy những áng mây, để tâm hồn mỗi ngày một bay bổng, để con chim sâu con mỗi ngày một đầy đủ lông cánh cho một chuyến hành trình vạn dặm. Và từ lớp ba đến lớp 12, con chim ấy đã đứng trên sàn bục, đọc bài diển văn cho bạn bè và trường lớp vào năm cuối cùng của bậc trung học. Con chim ấy là con chim đầu đàn. Ngày ấy, ngồi bên ba, mẹ khóc rưng rức. Bao nhiêu nỗi cực khổ rồi cũng được đền bù. Bao nhiêu năm tháng chiến tranh tù tội rồi cũng được đền bù. Bao nhiêu giọt lệ lưu vong rồi cũng được đền bù. Người ta giới thiệu tên con. Con bước lên sân khấu. Dưới ánh đèn rực rỡ. Không thể ngờ một ngày nào, có một đứa bé, con của một tên được gán cho là ngụy quân, bây giờ đang có mặt tại nơi này, xa lạ đến độ sững sờ.
Người lính nhỏ không hàng ngũ đã chiến đấu và chiến thắng rồi. Những người ngồi bên cạnh trong buổi tốt nghiệp quay lại chúc mừng. Congratulation. Một đứa bé Việt Nam, bắt đầu bằng những thảm kịch, bây giờ bắt đầu bằng nỗi kiêu hãnh. Con nói với bạn bè. Con nói về tương lai. Rồi những tràng vỗ tay vang dội. Ba từ trong bóng mờ nhìn lên bục. Con chim sâu nhỏ bé, con sóc nhỏ dại khờ, tên lính nhỏ không hàng ngũ đang ở đấy, dưới vùng ánh sáng của những chiếc đèn trăm ngọn nến. Mẹ cầm lấy tay ba. Nó bạo dạn quá phải không anh. Em cứ sợ nó run khi đứng trước đám đông…
Bây giờ con đã trưởng thành. Trưởng thành để gởi những lá đơn chọn những ngôi trường ưa thích. Trưởng thành để viết những bài luận văn nhập học. Rồi những ngày chờ đợi. Rồi những cuộc phỏng vấn. Con tối tăm với những cuộc phỏng vấn. Rồi một đại học y khoa thuộc tiểu bang kêu con phỏng vấn vào chương trình đặc biệt. Ba lại chở con đi. Ba đã chờ ngoài phòng đợi suốt gần hai tiếng đồng hồ. Có lẽ bên trong căn phòng đóng kín cửa, người ta đang tấn công con, điều tra từng lời ăn tiếng nói và cả ý nghĩ của con cũng nên. Rồi con ra khỏi phòng, mệt lã. Họ phỏng vấn gì, con? ba hỏi. Con kể họ hỏi tùm lum. Họ hỏi con hãy nói về Dostoiveky, về lý do tại sao lại thích học y khoa, về nhạc Rap, về Việt Nam… Ba hỏi con trả lời thế nào về Dostoivky, con nói ông có lối hành văn phân tích sợi tóc thành mười, ông giáo sư gật gật đầu hoài. Còn câu hỏi tại sao con thích y khoa? Con nói con đã từ một đất nước nghèo như Việt Nam, và trong slum nên con hiểu hơn bao giờ sự cần thiết của bác sĩ bên cạnh những người bất hạnh. Con kể về cái kim không khử trùng, những y tá ngu dốt… Ba đã biết trong đầu óc của con đã nẩy nở những trí khôn, và tích lủy những kiến thức mà ba không thể ngờ nỗi. Rõ ràng, tuổi trẻ VN vẫn còn những bâng khuâng, thao thức về một nơi gọi là quê nhà, dù quê nhà chỉ là một cõi mù mịt, không một mãy may tình nghĩa, kỷ niệm.
Bởi vậy con hãy cảm ơn bởi vì con được lớn lên và được sống với cả một tuổi trẻ trọn vẹn. Con có thể bay cao, bay bổng, trong vùng trời mây xanh hoài vọng. Con có thể tiến lên, mà đôi chân chẳng còn bị vuớng vít bởi hoàn cảnh hay lý lịch gia đình. Con có thể nhìn thẳng về tương lai trước mặt để tiến tới, với con tim nhiệt tình của tuổi trẻ. Con hãy cảm ơn Đấng Quyền Năng Tối Thượng, vì con được có mặt tại nơi này. Con vẫn còn là một người may mắn.
Cám ơn con, bởi vì ít ra mẹ ba vẫn còn một niềm tự hào trong kiếp đời lưu vong. Cám ơn con, bởi vì, giờ này, bên nội ngoại ở quê nhà, đang nhìn tấm hình của con, mà hãnh diện rằng, từ căn nhà này, vào một đêm 15 năm về trước, có một đứa bé, con của một người gốc ngụy bán cà rem dạo bây giờ đã thực sự bước vào trường thuốc.