Có lẽ trong các bài viết của người chủ trưong tạp chí Sáng Tạo, không có bài viết nào mà Mai Thảo đã dùng những lời lẽ dữ dội, nặng nề, phẩn nộ, hằn học như trong bài viết xuất hiện trên số 6 (bộ mới) tháng 12 -1960 & tháng 1-1961.

Đọc bài này, chúng ta sẽ nhận ra những  biện giải về “nghệ thuật hôm nay”, “nghệ thuật mới”, về những thành tựu mà tạp chí đã thành đạt và những trở ngại mà ST đã gặp phải. Theo ông, những trở ngại này không phải là những trở ngại thường tình mà trái lạ, “chỉ là xuyên tạc, vu khống, bôi nhọ, khủng bố, mục đích không ngoài dụng tâm khuynh đảo, làm hoang mang tinh thần người đọc, phỉ báng cá nhân.

Những khuynh hướng mới. tồng hợp thành trào lưu tư tưởng nghệ thuật mới, trào lưu đó đang hình thành rực rỡ, đã bắt đầu gây những tác động mãnh liệt xâu rộng trong tâm hồn người sáng tác trong đời sống xã hội, khả năng xây dựng và hủy phá của nó đang tạo thành một đổi mới, một đảo lộn chưa từng thấy trong lịch sử nghệ thuật Việt Nam, những khuynh hướng đó có thực là những trạng thái tiêu biểu cho một thứ nghệ thuật vô luân, xa đọa, phản luân lý đạo đức, vong bản, ngoại lai, phản loạn, như bọn bão thủ phản tiến hóa ở đây đang điên cuồng gào thét, đòi tố cáo trước chính quyền, đòi trừng phạt…;”

Bài dài 15 trang. Chúng tôi layout và lưu dưới dạng PDF.

Sau số này, ST còn ra một số nữa, sau đó đóng cửa vĩnh viễn.

Dù người ưa kẻ chê chủ trương, dù người trách kẻ bênh, nhưng ST đã chứng tỏ là  chỉ ở miền Nam, chúng ta mới có một nền văn học tự do theo đúng ý nghĩa của nó: Tự do viết, tự do nghĩ, tự do theo con đường mình vạch

Ít ra ST cũng góp phần không nhỏ trong việc  tạo nên một huyền thoại. Huyền thoại đó là:

Sài gòn thủ đô văn hóa Việt Nam: Không phải là một danh từ, một câu nói xuông nhạt. Không phải là một ảnh hình trừu tượng. Không phải là một ảo tưởng mong manh còn năm trong ngày tới xa thẳm. Không phãi là một ý niệm khát khao đợi chờ. Đã là một thực thể. được minh định : Văn Hóa Việt Nam thực hiện hôm nay và sẽ được  kiện toàn trong ngày tới đã có được một trung tâm xuất phát và sinh thành : Thủ đô Sài Gòn. 

(Mai Thảo: Sai Gon Thủ đô văn hóa VN, Sáng Tạo số 1)

Sau bài này, chúng tôi khóa sổ về văn liệu Sáng Tạo.

Hy vọng những văn liêu này sẽ giúp những người muốn tìm hiểu về tạp chí ST có cơ hội đọc thấu suốt những bản văn thay vì chỉ click con chuột trên NET, hay căn cứ vào vài đoạn trích dẫn từ các bài nhận định phê bình nhưng nguồn chẳng bao giờ có mặt…

Đọc Mai Thảo: con đường trở thành và tiến tới của nghệ thuật hôm nay