Trong thời chiến, thường thường có những nhà thơ được biết nhiều, do từ sự phổ thơ của họ. Như Vũ Hữu Định qua Còn một chút gì để nhớ, hay Nguyễn Tất Nhiên qua Em hiền như Ma Soeur, Linh Phương qua Kỷ vật cho em, Phạm văn Bình qua Mười hai tháng quân đi (sau đổi thành Hành trình TQLC)… hay Lê thị Ý với Ngày mai đi nhận xác chồng… Qua người nhạc sĩ tài danh, thơ họ đã đi vào lòng người nhiều hơn, tên tuổi họ được nhắc nhở nhiều hơn. Nhưng trường hợp Nguyễn Bắc Sơn là một ngoại lệ. Thơ ông không được phổ nhạc. Bài thơ Chiến Tranh VN và tôi, Thảo Khấu đầu tiên được đăng trên tuần báo Khởi Hành – cơ quan của Hội Văn Nghệ Sĩ Quân đội – nhưng đã được truyền tụng mau chóng sau đó. Khỏi cần nhờ đến Phạm Duy hay một nhạc sĩ thời danh nào. Ví dụ những câu: Mai ta đụng trận ta còn sống Vì sao? Theo tôi, bởi chúng đã đáp ứng được phần nào tâm trạng của tuổi trẻ thời chiến chúng tôi bấy giờ… Tôi ngại quê nhà nhưng lại hoài hương hay: Các con, thế nào ba cũng dọn nhà đi viễn xứ Dù tình quê hương rất khó nguôi khuây
Sau đây là toàn bài Trời Cố Xứ. Chúng tôi tin rằng tác giả đã không còn giữ, và người đọc ít ai nhớ hoặc biết. Trời cố xứ Gởi Thức, Hoàng và Tân Trời mưa ở Nha Trang làm tôi nhớ bạn đến rơi nước mắt Khi thấy rượu tràn sôi vành ly Hoa sứ đỏ rụng nhiều xui tôi nhớ ngày đi trọ học Nhà em láng giềng cửa sổ mở đêm khuya Tưởng tượng có người thanh niên ngồi im trong quán gió Khi chuyến xe đò tách bến trong mưa Chuyến xe chở người đàn bà mang áo khoác Tóc dài như tóc của em xưa Tôi sợ tình yêu như sợ nhìn về viễn kiếp Tôi ngại quê nhà nhưng lại hoài hương Biết đâu mẹ tôi không đang sơn xanh ngôi nhà, mở toang từng cánh cửa Mong bóng tôi bỗng hiện cuối con đường Nơi cổ thành kia tôi đã lớn khôn đã cười đã khóc Đã đem lòng thương mến Cúc Hoa em Đã sống âm thầm những năm bất khuất Soi chiếu đời với những que diêm Tưởng tượng giữa trưa có người thanh niên nghe tiếng con gà trống gáy Nghĩ đời mình trôi dạt biết bao nhiêu Máu tôi lẫn máu người du mục Nhưng lòng tôi e gió thổi đìu hiu Các con ơi, tưởng tượng ba mỗi ngày ôm theo nón sắt Đứng chờ xe trước ngã ba đường Phải lộn sòng theo gái giang hồ và những tay mổ mật Các con sẽ thấy lòng người đen bạc ở quê hương Cổ thành kia ơi, cổ thành bạc bẽo Đuổi xua người trai trẻ mến thương người Vì sao người thành ra bãi rác Thành ra nơi đĩ điếm chuột heo ruồi Các con, thế nào ba cũng dọn nhà đi viễn xứ Dù tình quê hương rất khó nguôi khuây Nhưng nghĩ giòng sông đã nhơ, lòng người đã đục Đâu có người thương tiếc đám mây bay Nguyễn Bắc Sơn |
(trích từ báo Sóng Thần số Xuân năm 1973)