XIN GIỮ GÌN MÀU LÚA CHÍN QUÊ HƯƠNG

Chưa có nhạc sĩ Việt Nam nào được yêu nhiều và bị ghét nhiều như Trịnh Công Sơn.

Tùy bút của Huyền Chiêu

NẮNG THỦY TINH

Năm 1967.

Nàng là cô gái mới lớn đầy mộng mơ “qua công viên mắt em ngây tròn”*(1). Trong giấc mơ của nàng có công chúa và hoàng tử. Nàng sống ở một thành phố biển miền Trung. Cuối tuần, nàng đi xem phim nói tiếng Pháp có Anthony Perkins, Steve McQueen, Audrey Hepburn… Đất nước đang có chiến tranh nhưng nàng không quan tâm vì chiến tranh ở quá xa và vì bộ máy tuyên truyền ở miền Nam quá yếu. Ở trường, nàng không được học về lịch sử Việt Nam cận đại. Nàng hiểu rất mù mờ về tình trạng của đất nước và không hiểu tại sao anh em lại cầm súng giết nhau. Nàng yếu đuối như con sâu đo, quanh quẩn trong đám cỏ xanh, mặc cho bầu trời sấm chớp báo hiệu một cơn lũ sắp tràn qua nhấn chìm tất cả.

CHÀNG HÁT RONG VÀ CÂY SÁO THẦN

Cũng năm đó chàng xuất hiện.

Chàng là dân trường Pháp, sống ở thành thị, con nhà trung lưu nhưng những ca khúc của chàng lại nói nhiều về ruộng đồng về cây lúa.

Người con gái Việt Nam da vàng

Yêu quê hương như yêu đồng lúa chín.*(2)

Ruộng đồng mà chàng nói đến không yên ả như trong truyện ngắn của Thạch Lam, trong thơ Bàng Bá Lân. Đó là những ruộng đồng rất điêu tàn, hoang vắng:

Một ruộng đồng trơ đất đỏ

Một đàn bò không luống cỏ * (3)

Từ đó nàng mới nhớ rằng da nàng màu vàng, không giống màu da của Romeo và Juliette. Đất nước nàng quá nghèo, chiến tranh, chết chóc đang bao trùm, không thanh bình như thành phố Liverpool của những chàng trai đẹp như thiên thần The Beatles.

Từ đó nàng ý thức rằng, hằng ngày hằng giờ:

Hằng vạn tấn bom trút xuống đầu làng

Hằng vạn tấn bom trút xuống ruộng đồng

Cửa nhà Việt Nam cháy đỏ cuối thôn * (4)

Nàng bừng lên nỗi sợ rợn người khi nhìn thấy:

Hằng vạn chuyến xe claymore lựu đạn

Hằng vạn chuyến xe mang vô thị thành

Từng vùng thịt xương có mẹ có em. * (4)

Chàng hát rong nói cho nàng biết như thế nào là “nội chiến” và thế hệ của nàng ở miền Nam nhiều người giật mình, thức tỉnh sau nhiều ngày:

Ngủ quên, quên đã bao năm

Ngủ quên không thấy quê hương * (5)

Từ đó nàng bắt đầu đặt câu hỏi: “Vì sao phải có cuộc chiến này? Tại sao nước Việt của nàng bi thảm đến như vậy?” Từ đó nàng hiểu như thế nào là số phận người dân của một nước nhược tiểu.

Cám ơn chàng, những ca khúc mang tên Da Vàng đã làm cho nàng, một cô gái chưa một lần bước chân xuống ruộng hiểu được thế nào là:

Yêu quê hương như yêu đồng lúa chín.* (2)

CHỜ NHÌN QUÊ HƯƠNG SÁNG CHÓI

Trong cuộc chiến vừa qua, tôi cho rằng chưa có ai khô nước mắt khóc thương cho dân tộc một cách chân thành như Trịnh Công Sơn. Vì vậy không ngạc nhiên khi ông ngây ngất chờ mong hòa bình.

Chờ cho lòng căm thù đến lúc chìm sâu

Chờ hòa bình đến

Chờ tiếng bom im

Chờ bước chân đi trên những con đường không chông mìn

Chờ đường giao thông chắp nối chuyến xe qua ba miền * (6)

Trịnh Công Sơn mơ một ngày no cơm ấm áo khi hết chiến tranh

Chờ khô nước mắt

Chờ đá reo ca

Chờ áo cơm nuôi cho những trẻ con không nhà * (6)

Hòa bình đối với ông đẹp quá.

Ông hớn hở “Dựng lại người, dựng lại nhà”

Ta cùng lên đường

Đi xây lại Việt Nam * (7)

Nghĩ đến ngày đất nước thanh bình, lòng ông hân hoan, mắt ông rưng lệ:

Lòng mẹ ta xưa kia bao la như Thái Bình Dương

Những đứa con lạc dòng mừng hôm nay xóa hết căm hờn * (7)

BI KỊCH TRỊNH CÔNG SƠN

Chưa có nhạc sĩ Việt Nam nào được yêu nhiều và bị ghét nhiều như Trịnh Công Sơn.

Người yêu ông thì đã rõ. Người ta yêu ông vì ông là người chân thật. Ca khúc của ông là những rung động thật đẹp. Đó là tiếng suối chảy tuôn ra từ một cõi lòng nhân hậu :

Tôi là ai mà yêu quá đời này * (8)

Người không ưa ông thì cũng đúng thôi.

Sau chiến tranh đã có bà mẹ anh hùng và bà mẹ da vàng khóc con thảm thiết của Trịnh Công Sơn đã bị lỗi thời.

Sau thế chiến thứ hai người Nhật vẫn muôn đời không quên dấu vết chiến tranh ở Hiroshima và Nagasaki. Học sinh Nhật được sờ tận tay, nhìn tận mắt nỗi đau đớn, sụp đổ, hoang tàn, để học bài học thấm thía về chiến tranh . Ở Mỹ, học sinh trong trường được giảng giải rất tường tận về sự cố 11 tháng 9. Danh sách từng người một bị thảm sát được trân trọng ghi danh với lòng thương tiếc chân thành. Nhưng ở Việt Nam nỗi đau của một dân tộc:

“Một ngàn năm nô lệ giặc Tàu,

một trăm năm đô hộ giặc Tây,

hai mươi năm nội chiến từng ngày” *(9)

đã bị chôn vào quên lãng. Trong nhà trường, học sinh Việt Nam chưa bao giờ được hát những ca khúc như “Ngủ đi con” *(10), “Bài ca trên những xác người” *(11), “Người con gái Việt Nam da vàng” *(2), “Gia tài của Mẹ” *(9)…

Hai chữ “tự hào” là người dân một nước nhỏ mà đánh thắng hai cường quốc được tận dụng để tẩy xóa nỗi đau đớn của cuộc tang thương.

Trịnh Công Sơn từng khao khát:

Chỉ mong hòa bình sau đêm tăm tối

Chờ mong một ngày

Tay ấm trong tay *(12)

Sự thật là sau chiến tranh, Trịnh Công Sơn đã bị ngoảnh mặt làm ngơ và bàn tay của Trịnh Công Sơn chưa bao giờ được siết chặt.

Hơn hai nghìn vòng hoa đưa tiễn ông ngày ông “về làm cát bụi” *(13) hoàn toàn là do lòng mến mộ tự phát của người dân trong nước không hề là chủ trương của nhà cầm quyền và họ cũng quá bất ngờ không lường trước rằng có quá nhiều người dân Sài Gòn, trong giờ phút cuối, đã đến tiễn biệt Trịnh Công Sơn dù ông chỉ là một nhạc sĩ.

Lòng yêu mến của quần chúng miền Nam dành cho Trịnh Công Sơn là có thật.

Tuy nhiên, tôi vẫn nghĩ rằng bạn hữu của Trịnh Công Sơn và người dân xứ Huế quá vội vàng khi xin được đặt tên đường Trịnh Công Sơn ở Huế. Bởi vì tôi cho rằng linh hồn ông chưa siêu thoát khi ca khúc “Da Vàng” được viết từ trái tim rướm máu của ông đã bị khước từ trên đất nước này.

CÔ BÉ QUÀNG KHĂN ĐỎ

Trong khi Ca khúc Da Vàng chưa một lần được chính thức công nhận và phổ biến trong nước , thì ở nước ngoài xuất hiện hàng trăm bài viết kết án Trịnh Công Sơn với những bằng chứng không chối cãi được.

Chính ông đã hân hoan ca ngợi một nền hòa bình mà với hầu hết người miền Nam là nỗi xót xa, đớn đau, vì mất mát, tù tội, xua đuổi:

Hai mươi năm nhục nhằn đã qua

Hôm nay thấy mặt trời rực sáng

Trong tim người

Trong tim ta *(14)

Trong “Đồng Dao Năm 2000” *(15), ông lạc quan:

Đường Việt Nam hôm nay có những bước chân tự do

Đường Việt nam hôm nay sống với nhau thực thà

Theo tôi, Trịnh Công Sơn mộng tưởng tới một ngày hòa bình giống như cô bé quàng khăn đỏ, khi cô hớn hở mang cái bánh thật ngon bước chân trên con đường đầy hoa lá tới ngôi nhà của bà nội.

Ông không giả dối, không phỉnh gạt mọi người, nhưng ông không ngờ rằng hai chữ hòa bình mà ông hết lòng chờ mong, hết lòng ca ngợi chỉ là bà nội giả mạo.

Trịnh Công Sơn là người sâu sắc nhất khi mô tả chiến tranh nhưng lại là người vô cùng ngây thơ, nông nổi khi vẽ bức tranh hòa bình. Ông là người sai lầm chứ không phải là người nịnh nọt để mưu cầu lợi danh.

VỀ THU XẾP LẠI

Trước khi ra đi trên đường xa vạn dặm ông trăn trối:

Đời tôi ngốc dại

Tự làm khô héo tôi đây *(16)

Cuối đời ông nghĩ gì khi viết:

Có điều gì gần như niềm tuyệt vọng

Rơi rất gần rơi xuống trong tôi *(17)

Mà sao không tuyệt vọng khi sau :

Hai mươi năm nội chiến từng ngày

Gia tài của mẹ một rừng xương khô

Gia tài của mẹ một núi đầy mồ * (9)

Đất nước này vẫn còn rất nhiều

“gông cùm, xiềng xích, vô hình trói buộc dân ta” *(5)

và tiếng gọi:

“cùng lên đường đi xây lại tình thương” *(7)

của Trịnh Công Sơn cũng chỉ là tiếng kêu vô vọng trong “Sa mạc nối dài” *(18).

Hết rồi thời háo hức

“Cờ bay trăm ngọn cờ bay” *(19)

Cuối đời Trịnh Công Sơn ủ rũ :

“Nhìn lại mình đời đã xanh rêu” *(20)

Và chính ông đã kêu lên bi thiết:

“Tôi như trẻ nhỏ ngồi bên hiên nhà, chờ xem thế kỷ tàn phai” *(18)

Dầu sao với riêng tôi,người sống cùng thế kỷ với ông trên đất nước Việt Nam tận cùng đau khổ, tôi vẫn biết ơn ông vì ông đã từng nhắc nhở cho tôi một điều vô cùng giản dị :

Yêu quê hương như yêu đồng lúa chín *(2).

25/8/2011

* những chữ in nghiêng là lời nhạc của Trịnh Công Sơn

1) Nắng thủy tinh – Khánh Ly

http://www.nhaccuatui.com/nghe?M=mFbjudNYDc

2) Người con gái Việt Nam – Khánh Ly

http://www.nhaccuatui.com/nghe?M=LKyNkcOBvV

3) Ngày dài trên quê hương – Khánh Ly

http://www.nhaccuatui.com/nghe?M=UPAOSGjNVH

4) Đại bác ru đêm – Khánh Ly

http://www.nhaccuatui.com/nghe?M=BeuU3cMxXL

5) Đi tìm quê hương – Khánh Ly