Thế nào là tác phẩm lớn. Tôi đã được dạy và sẽ được dạy dài dài về câu hỏi này. Họ dạy tôi, trong khi ngòi bút của họ thì nặng trĩu, và đầu óc thì quanh quẩn những tài liệu tham khảo, những ông Tây, ông Mỹ, những danh ngôn lẫy lừng…
Họ sẽ dạy tôi về tác phẩm Chiến Tranh và Hòa Bình của nhà văn Nga nào đó, tôi chẳng cần nhớ tên. Họ sẽ dạy tôi về Tội ác và hình phạt, cũng của một nhà văn Nga, mà có lẽ khi viết ra, tôi phải lên rà trên Internet để kiểm chứng spelling.
Họ sẽ dẫn đắt tôi đi tìm những Hemingway, với Lão Ngư Ông và Biển Cả, hay Của Chuột và người…
Cám ơn và cám ơn.
Hôm nay là ngày cha me tôi cách đây 69 năm cho ra đời một đứa con. Và hôm nay tôi thêm một tuổi. Hôm nay, tôi trân trọng cảm tạ người quen kẻ lạ, kẻ thương người ghét, độc giả của tôi, và bè bạn của tôi. Riêng về văn chương, hôm nay, tôi xin được cảm tạ một tác phẩm.
Người lữ hành cô đơn của Georghiu. Ông cũng là tác giả của Giờ thứ 25, thì phải.
Tại sao tôi phải cảm tạ. Tại sao tôi xem NLHCĐ là tác phẩm lớn.
Bởi vì nó cứu sống tôi. Nó đánh tan những mê muội của tôi. Nó soi sáng cái trí khôn đen đặc của tôi. Nó giúp tôi, sống, phải sống, mày phải sống, mày không thể chết được. Không phải để được trở thành anh hùng, được lảnh tụ đề cao, được bộ máy nhà nước vinh danh mà để được sống và viết. Trong trí nhớ lù mù của tôi, vì quá lâu, tôi chưa hề được đọc lại, tôi cứ nhớ lại cảnh nhân vật chánh ngồi trong toa tàu, mỗi ngày hàng trăm cây số, chạy qua những vùng vẫn còn âm ỉ khói lửa, những trại binh, và những đoàn quân ra tiền tuyến…
Tác giả đã thay mặt tôi chọn dùm.
Như vậy, một tác phẩm lớn là một tác phẩm có khả năng mang lại cho người đọc một bài học, giúp đỡ người đọc trong khi hắn bất lực và tuyệt vọng.
Nếu định nghĩa như vậy, thi Lão Ngư Ông và Biển Cả không thể gọi là tác phẩm lớn. Nó có giúp được gì cho con người trừ việc nói lên một sự thách đố của tuổi già qua một cuộc phiêu lưu đầy hồi hộp trên biển cả. Không ai cần sự thách đố này hết. Nếu cần là cần cái địa bàn, những thùng nước ngọt, hay những can dầu xăng để dự trử, Nếu cần là cần lương tâm nhân loại. Còn chuyện thách đố thì dân vượt biển chúng tôi quả lớn như hòn núi. Sóng dữ. Hải tặc. Chiếc thuyền mong manh. Những thiếu nữ bị hãm hiếp…. Hàng hang lớp người cứ nhắm mắt mà lao vào vùng biển chết… Cái thách thức ấy không phải là cái thách thức đối với thiên nhiên mà đối với nền văn minh của nhân loại, về lương tâm của loài người.Nó là bản cáo trạng hùng hồn nhất về một chủ nghĩa mà người ta đang áp đặt lên đầu lên cổ của một dân tộc. Như vậy không phải là tác phẩm lớn hay sao?
Có người sẽ hỏi: Nhưng mà không có tác phẩm?
Sao lại không có. Nhiều, nhiều lăm. Tại chúng ta thờ ơ. Tại cứ nghĩ rằng Lão Ngư Ông và Biển Cả là tác phẩm lớn đó thôi.
Có phải đó là một hình thức của nô lệ tinh thân hay không ?