Thời còn talawas, tôi có post lên một bài, đại ý tôi xem Tây Tiến của Quang Dũng là một bài thơ có giá trị nghệ thuật tuyệt vời, nhưng trên phương diện kinh nghiệm, tôi không đồng ý khi nhà thơ kể về cái hào khí ngất trời của một đoàn binh “không mọc tóc”.
Nếu họ như những tay anh hùng Lương Sơn Bạc, thì khỏi nói làm gì.Nhưng ở đây, từ nhà phê bình đến người đọc, thảy thảy đều cho những chiếc đầu không một sợi tóc kia là do hậu quả của bệnh sốt rét rừng.
Sau khi post, chẳng có ai trả lời hay phản biện.
Sau này, một người bạn, chia mừng dùm tôi:
“Thú thật, sau khi đọc bài của anh, tôi cứ lo là anh bị đánh tơi tả. Anh quả gan thật, nhè Quang Dũng mà phê bình…”
Tôi trả lời: Tôi đang chờ. Sao không thấy ai đánh. Tôi thách đấy.
Cám ơn trường học Mỹ, và English 102, môn học chuyên về research, đã giúp tôi hiểu rằng, muốn đưa một ý kiến hay một quan niệm gì cho công cộng, trước hết phải thuyết phục bằng tài liệu hay kinh nghiệm. Kinh nghiệm tôi có đầy mình. Và thêm một bài viết nữa, tôi xin trích dẫn:
Đoạn này trích từ hồi ký của một người cựu lính Bắc Việt:
…Phía trước là đường dài thăm thẳm, những dốc đứng cao, trênvai mang rất nặng, quá sức chịu đựng của từng người. Sao cậu ta lại chọn sốt vào thời điểm khó khăn này để hành hạ anh em chúng tôi? Lẽ ra cứ để qua ngày mai khi cả đơn vị vượt qua được con dốc này, rổi lúc đó hãy sốt !
Khó khăn, vất và, mệt nhọc chúng tôi nói vậy thôi, chứ như tất cả mọi người trong tiểu`đội ai nấy đều thương Lượng vô cùng khi tận mắt chứng kiến cậu ta lên cơn sốt hầm hập, người run bần bật, không ăn được một tý gì vào bụng, chỉ có húp một ít nước cơm.
Cơn sốt của Lượng đã được dự đoán trước đó mấy hôm, nhưng nó không biết sẽ xãy ra trong thời điểm nào ? Vì mấy ngày qua cậu ta đòi ăn nhiều và liên tục kêu đói. Đây là biểu hiện của những người sắp lên cơn sốt và sau khi cắt cơn sốt.
Đầu tiên là cái rét đến rất nhanh, rét tận trong ruột rét ra. Rét rùng mình, rét đến gai cả người. Hai hàm răng va đập vào nhau nghe cầm cập liên hồi. Hai mắt trắng dã, môi tím tái, người nằm co quắp run rẩy và giật theo từng cơn. Mặc dù đã đốt đống lửa bên cạnh nhưng vẫn không có một tác dụng gì.
Chúng tôi mặc hết áo quần cho Lượng và tập trung hết cả chăn, màn phủ kín, nhưng cậu ta vẫn run cầm cập, rên hừ hừ, liên tục kêu rét, thỉnh thoảng người lại lên từng cơn co giật…
(Võ Minh, Có Một Thời Như Thế, Hồi ký, tái bản lần thứ ba)
Tác giả còn thiếu ở chỗ, nếu con bệnh bị sốt rét ở vào thời kỳ nặng, thì tóc rụng, như những người lính mà Quang Dũng đã mô tả trong bài thơ Tây Tiến của ông:
Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
Có điều là với một đoàn binh như vậy, liệu họ có thể trèo những ngọn núi cao thăm thẳm, cả nghìn thước lên, nghìn thước xuống để mà đêm mơ Hà Nội Dáng Kiều Thơm ?